دانستنیهای کاکتوسی

کاکتوس ها گیاهان گوشتی اغلب خار دار هستند که دارای تنوع و پراکندگی گسترده ای هستند. کاکتوسها توانایی زندگی در نقاط خشک زمین را دارند و گاهی به عنوان منبع آب و حتی غذا برای حیوانات آن منطقه مورد استفاده قرار می گیرند.

اغلب کاکتوسها برگهای حقیقی خود را از دست داده اند و خارهای آنان نیز در حقیقت برگهایی تغییر شکل یافته ای هستند، به همین دلیل تبخیر و از دست دهی آب در کاکتوس ها به حداقل ممکن رسیده است. زیرا خار در مقایسه با برگ آب بسیار کمتری را از طریق تبخیر از دست می دهند.
البته شکل خاص ساقه بسیاری از کاکتوسها که اکثرا به شکل استوانه یا کره ای است موجب کاهش نسبت مساحت به حجم کل گیاه می شود و این مسئله نیز به کاهش تبخیر آب و همچنین تاثیر گرمای خورشید کمک می کند. همچنین پوششی واکس مانند بر روی سطح ساقه وجود دارد که آن نیز مانع از تبخیر آب می شود.

بر روی سطح کاکتوسها، ساختاری به نام آرئول Areol وجود دارد که در بسیاری موارد سبز رنگ و گاهی زرد و یا قهوه ای رنگ است. آرئولها مجموعه سلولهای هستند که در اثر رشد زیاد ، ظاهری همانند بالشتک پیدا می کنند که در سطح پراکنده هستند. آرئولها از نظر شکل می توانند دایره ای یا بیضی شکل باشند. آرئول یکی از کلیدهای شناسایی گیاهانی است که به خانواده کاکتوسها تعلق دارند. خارها ، برگ و همچنین گلهای کاکتوس از میان آرئول تولید می شود. البته یک آرئول برای مدت زمانی همانند چند سال فعال است و بعد فعالیت خود را از دست می دهند.

آرئول

بیشترین میزان آب در کاکتوسها در ساقه ذخیره می شود و همچنین ساقه این گیاه نقش بسیار مهمی در فتوسنتز و غذاسازی ایفا می کند. توجه داشته باشید که اگر بیشتر گیاهان عمل فتوسنتز را در حضور نور و در طی روز انجام می دهند اما کاکتوسها (همانند سایر گیاهان گوشتی Succulent) عمل فتوسنتز را در طی شب انجام می دهند زیرا در شب هنگام به دلیل کاهش درجه حرارت محیط میزان آب کمتری تبخیر می شود و در طی فعالیت غذاسازی گیاه آب کمتری از دست می رود.

گیاه گوشتی چیست؟ گیاهانی که دارای برگها و ساقه و دیگر اندامهای آبدار هستند به نام گیاهان گوشتی Succulent شناخته می شوند. بجز کاکتوسها گیاهان دیگری همانند آگاو، گل ناز و یا آکمه آ نیز مثالهای دیگری از گیاهان گوشتی هستند.

همانطور که اشاره شد اغلب کاکتوسها برگ ندارند و به جای آن خار دارند و این مسئله به کاهش تبخیر آب از سطح گیاه کمک فراوان کرده است. اما برخی از کاکتوسها بخصوص تمامی گونه های جنس پرسکیه Pereskia گیاهانی برگدار و شبیه درختان ویا درختچه هستند . شکل و اندازه کاکتوسها بسیار متغیر و متنوع است. بلندترین نوع کاکتوس با نام علمی Pachycereus pringlei به ارتفاع حدود ۱۹ متر و کوچکترین نوع آن با نام عملی Blossfeldia liliputana به طول یک سانتیمتر می رسد.

Pachycereus pringlei یکی از بزرگترین کاکتوسها می باشد.

Blossfeldia liliputana جز کوچکترین کاکتوسهایی است که تا کنون شناخته شده است

حتی برخی از انواع کاکتوس ها از نظر ظاهری کاملا با کاکتوسهای دیگر متفاوت هستند و همانند سایر گیاهان به نظر می رسند .بخصوص کاکتوسهای جنس پرسکیه Pereskia که برگهایی پهن همانند سایر درختان پهن برگ و پوسته بر روی ساقه دارند و یا کاکتوسی که با نام کاکتوس کریسمس شناخته می شود که به جنس Schlumbergera تعلق دارد و با وجودیکه کاکتوس است اما علاوه بر اینکه خار ندارد، ساقه های آن پهن و برگ مانند هستند و گلهای بسیار زیبایی نیز تولید می کنند. گیاهان یاد شده تنها به دلیل وجود آرئول جز خانواده کاکتوسها قرار می گیرند.

کاکتوس کریسمس با ظاهری متفاوت نسبت به سایر کاکتوسها

برخی از کاکتوسها به عنوان منابع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند . به عنوان مثال کاکتوس اپونتیا Opuntia یا گلابی خاردار،  در برخی از کشورها حتی به عنوان گیاهی که محصولات آن به فروش می رسد مورد پرورش قرار میگیرد. در سال ۲۰۰۷ این صنعت برای کشور مکزیک در حدود ۱۵۰ میلیون دلار درآمد داشته است! بجز مکزیک، میوه این کاکتوس در برخی از کشورهای آفریقایی هماند نیجریه و مراکش طرفداران بسیاری دارد. بجز کاکتوس یاد شده گونه هایی همانند Carnegiea gigantea بخصوص در مکزیک و جنوب غربی ایالاتت متحده و همچنین میوه گونه های متعلق به جنس Stenocereus همانند Stenocereus queretaroensis در قسمتهایی از آمریکای شمالی ، Hylocereus undatus که میوه آن در جنوب شرقی آسیا طرفداران خود را دارد که با نام میوه اژدها نیز شناخته می شود نیز تحت کشت و کار قرار می گیرد . از سایر گونه های کاکتوس که میوه های آن مصرف خوراکی نسبتا گسترده تری نسبت به دیگر انواع این گیاه دارند می توان به Echinocereus, Ferocactus, Mammillaria, Myrtillocactus, Pachycereus, Peniocereus و Selenicereus اشاره کرد.

میوه کاکتوس

بر اساس اطلاعات منتشر شده در قرن ۲۱ کاکتوسها تنوع کم نظیری دارند به طوری که تا کنون ۱۳۰-۱۲۵ جنس و ۱۵۰۰-۱۴۰۰ گونه مختلف در کاکتوسها شناسایی شده است . بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی انجمن بین المللی مطالعات گیاهان گوشتی International Organization for Succulent Plant Study برای طبقه بندی بهتر و مناسب تر این گیاهان، خانواده کاکتوسها بر اساس خصوصیات و ویژگیهای شناسایی شده در کاکتوسها به چهار زیر خانواده تقسیم شده است و سپس در هر یک از این زیرخانواده ها ، کاکتوسها در گروهای مختلفی بر اساس ویژگیهای مشابهی که دارند قرار می گیرند.

منبع: میهن کاکتوس